بررسی کامل انواع روغن کنجد و خواص و کاربرد های آنها

انواع روغن کنجد و خواص هر یک از آن ها

به نظر میرسد امروزه با توجه به مشکلات متعددی که بر اثر مصرف روغن های ناسالم به وجود آمده است،انواع روغن گیاهی روز به روز پرطرفدار تر و محبوب تر میشوند. از انواع روغن گیاهی هم به صورت خوراکی و هم موضعی استفاده میشود. حتما شما هم با برخی از این روغن ها نظیر روغن زیتون، روغن کنجد، روغن نارگیل و … آشنا هستید. یکی از مفید ترین و پرکاربردترین روغن های طبیعی، روغن کنجد است. انواع روغن کنجد مستقیم یا غیر مستقیم، از دانه های کنجد گرفته میشود. دانه ی کنجد از گیاه کنجد به دست می آید. این گیاه در ابتدا بومی هند و آفریقا بوده اما امروزه در اکثر کشور های دنیا کشت و استفاده میشود.

از جمله محصولات تهیه شده از دانه ی کنجد میتوان به انواع روغن کنجد، ارده کنجد و روغن ارده کنجد اشاره کرد. روغن این گیاه که سرشار از ویتامین E  است گزینه ای مناسب برای پخت انواع خوراکی ها و مصارف دارویی است. شاید شما هم اسامی مختلفی از انواع روغن کنجد شنیده باشید. در این مقاله در مورد انواع روغن کنجد و طرز تهیه ی آن ها، همچنین خواص و کاربردشان صحبت خواهیم کرد.

روغن کنجد بو دار یا بکر

یکی از بهترین انواع روغن کنجد، روغن بکر است. مهم ترین ویژگی روغن کنجد بکر ، روش تولید آن است.
برای تهیه روغن کنجد بکر ، از دانه های کنجد، تحت فشار بالا و بدون وارد کردن حرارت، روغن گیری میکنند. ازآن جا که در روش تولید این نوع روغن دمای آن پایین نگه داشته میشود به آن پرس سرد نیز میگویند.

این نوع روغن کنجد همانطور که از اسم آن پیداست بکر و دست نخورده است. در تولید آن از هیچ نوع ماده شیمیایی افزودنی استفاده نمیشود و کاملا طبیعی و خالص است. به همین دلیل هم نسبت به روغن کنجد تصفیه شده مقدار بیشتری ویتامین E، ویتامین B، توکوفرول ها و ترکیبات مغذی دارد. این مواد مغذی باعث شده اند که این نوع روغن درمان بسیار موثری برای مشکلات پوستی، مقابله با پیری، آلزایمر ، سرطان، بیماری قلبی، آب مروارید، درد های عضلانی و اختلالات عصبی باشد. این روغن همچنین منبع غنی ازآهن، فسفر، کلسیم و منیزیم است.
از آن جا که این روغن هیچ ماده افزودنی ندارد و طعم و عطر کنجد کاملا در آن حس میشود، به آن روغن کنجد بو دار هم گفته میشود.

 

روغن کنجد بی بو یا تصفیه شده

از دیگر انواع روغن کنجد، روغن بی بو است. برای تهیه این نوع روغن، دانه های کنجد را تحت فشار بالا و حرارت قرار میدهند و پس از استخراج روغن ( که به آن روش پرس گرم گفته میشود.) آن را تصفیه می‌کنند.‌ طی فرایند تصفیه کردن ناخالصی های موجود در آن مثل فلزات سنگین، اسید های چرب آزاد، رنگدانه ها و…از روغن جدا میشود و با افزودن مواد شیمیایی، روغن، رنگ روشن تری پیدا میکند و بوی آن از بین میرود. به همین دلیل است که به روغن کنجد تصفیه شده، روغن کنجد بی بو هم گفته میشود.  شاید برای شما هم این سوال ایجاد شده باشد که چرا روغن کنجد را تصفیه میکنند؟ واقعیت این است که وجود ناخالصی در روغن، آن را تیره رنگ میکند و باعث کف کردن و دود کردن و تشکیل رسوب، هنگام حرارت دیدن میشود. در نتیجه تصفیه آن پایداری روغن در برابر حرارت را افزایش میدهد و آن را مناسب برای پخت و پز در دمای بالا میکند. همچنین به همین دلیل روغن کنجد تصفیه شده عمر نگه داری بیشتری هم دارد. این نوع روغن همچنین برای کسانی که به بو و طعم کنجد حساسند نیز مناسب تر است هر چند نسبت به روغن کنجد بکر به میزان کمتری، خواص و ویژگی های کنجد را دارد. البته معمولا برای رفع این مشکل به روغن کنجد تصفیه شده ویتامین های E و A اضافه می کنند و به این ترتیب ارزش غدایی آن را بالا میبرند.

 

فرق روغن کنجد بکر و تصفیه شده چیست؟

انواع روغن کنجد تفاوت هایی با هم دارند‌. مهم ترین تفاوت این دو روغن روش تولید آن است. این که روغن مورد نظر روغن کنجد پرس سرد یا گرم است، بسیاری از خواص و ویژگی های آن را مشخص میکند. روغن کنجد پرس سرد در دمای حداکثر ۴۵ درجه تولید میشود اما در روش پرس گرم، روغن گیری در دمای ۸۰ درجه انجام میشود.
در این قسمت مهم ترین تفاوت این دو نوع روغن را خواهیم دید.

۱. کاربرد متفاوت انواع روغن کنجد

همانطور که گفته شد روغن کنجد تصفیه شده نقطه دود بالا تری دارد و  نسبت به حرارت مقاوم تر است. به همین دلیل از این روغن بیشتر در پخت و پز و سرخ کردن استفاده می‌شود. این تفاوت ناشی از این است که روغن کنجد پرس سرد یا گرم است. از روغن کنجد بکر یا بودار برای تهیه سالاد و پخت و پز با دمای پایین تر استفاده می‌کنند.

۲. قیمت انواع روغن کنجد

معمولا روغن کنجد بکر قیمت بیشتری نسبت به روغن کنجد تصفیه شده دارد. البته در نظر داشته باشید که فرایند روغن گیری اساسا فرایند پرهزینه ایست. پس اگر با انواع روغن کنجد به طرز غیر معمولی ارزان مواجه شدید، به کیفیت آن شک کنید.

۳. عطر و بو انواع روغن کنجد

روغن تصفیه شده عاری از هر گونه بو و طعم کنجد است و رنگ روشنی دارد. این روغن برای افرادی که ترجیح میدهند روغن کنجد، مثل روغن معمولی باشد و نسبت به طعم و بوی آن حساسند مناسب تر است. در عوض روغن کنجد بکر بسته به این که چه نوع کنجدی مورد استفاده قرار گیرد به مقدار متفاوتی بوی کنجد را خواهد داشت. برای مثال روغن کنجد پاکستانی نسبت به روغن کنجد ایرانی بوی کمتری دارد.

۴. تفاوت در مواد مغذی

روغن کنجد بکر سرشار از ترکیبات سزامین و سزامول است که از روند پیری جلوگیری کرده و برای درمان بیماری های عضلانی، قلبی، کبد، آلزایمر، سرطان و… بسیار موثر است. این روغن همچنین سرشار از ویتامین E ، آهن، منیزیم و … است.اما روغن کنجد تصفیه شده به دلیل فرایند تولیدش مواد مغذی کمتری دارد.

روغن ارده کنجد چیست؟

برخی افراد تصور میکنند روغن کنجد و روغن ارده کنجد فرقی ندارند و هر دو به یک معنی است. در حالی که این دو، کاملا متفاوت اند. گفتیم که در تولید روغن کنجد از دانه های سالم کنجد به روش پرس گرم و یا پرس سرد روغن گیری میشود. اما برای تهیه روغن ارده کنجد، از ماده ای خمیری به اسم ارده روغن گیری میشود.
برای این کار ابتدا دانه های کنجد خام را حداقل ۸ ساعت در آب میخیسانند و سپس آن را با حرارت بالا تفت میدهند. به این کار اصطلاحا “بو دادن کنجد” گفته میشود. بعد از این که کنجد ها بو داده شد، کنجدِ بو داده شده را آسیاب میکنند که حاصل آن ماده ای خمیری شکل و به رنگ کرمی است که ارده نام دارد.
اصطلاح ارده از آن جا به کار برده میشود که مبدا اصلی این ماده، شهر اردکان یزد است.
در مرحله ی بعد ارده، در دستگاه پرس روغن گیری میشود و به این ترتیب روغن ارده کنجد به دست می‌آید.
توجه کنید که در فرایند تولید این روغن از هیچ ماده ی شیمیایی افزودنی استفاده نشد و این روغن کاملا طبیعی و سالم است.
برخی بر این باورند که روغن ارده کنجد، از انواع روغن کنجد بهتر و باکیفیت تر است.

تفاوت روغن ارده کنجد با انواع روغن کنجد

انواع روغن کنجد با روغن ارده کنجد چه تفاوتی دارد؟

همان طور که گفته شد مهم ترین تفاوت روغن کنجد با روغن ارده کنجد در شیوه تولید آن است. از دیگر تفاوت های این دو نوع روغن میتوان به موارد زیر اشاره کرد

طبع آن ها

طبع روغن کنجد، سرد است اما روغن ارده کنجد، طبی گرم دارد. از نظر طب سنتی، مهم است که طبع مواد خوراکی را بدانید و با طبع بدن خود مورد بررسی قرار دهید تا دچار مشکل و بیماری نشوید.

کاربرد

روغن ارده کنجد به هنگام سرخ کردن جذب کمتری دارد. توجه کنید که روغن کنجد(شامل تصفیه شده و بکر) برای پخت و پز در دمای خیلی بالا مناسب نیستند و ممکن است روغن بسوزد و یا حتی سرطان زا شود. بهترین روغن برای پخت و پز روغن ارده کنجد است که تا دمای خیلی بالا نمیسوزد و سالم باقی میماند‌. همچنین پوسته لزج کنجد گاها ممکن است باعث برخی بیماری ها مثل کبد چرب شود، از آن جا که در فرایند روغن گیری از ارده کنجد این پوست لزج کنجد، به کار برده نمیشود، روغن ارده پیشنهاد بهتری برای مصارف خوراکی است.

کنجد سیاه و روغن کنجد سیاه

دانه های کنجد، در دو رنگ سفید و سیاه، تفاوت های کمی با هم دارند.
دانه ی کنجد سیاه کلسیم بیشتری نسبت به دانه ی کنجد سفید دارد. همچنین طعم این دو کنجد کمی با هم متفاوت است. این تفاوت بسیار کم در طعم باعث شده این دو روغن کاربرد های متفاوتی در اشپزی داشته باشند برای مثال کنجد سیاه بیشتر در غذا های شرق آسیا کاربرد دارد اما کنجد سفید در غذا های غربی مثل نان همبرگر کاربرد دارد.
یکی از بهترین انواع روغن کنجد آن است که از له کردن و فشردن کنجد سیاه به دست بیاید‌ روغن کنجد سیاه سرشار از ویتامین ها و مواد معدنی است.

 

روغن کنجد و کانولا

روغن کانولا یک نمونه از روغن های گیاهی است که از گیاهی به نام کلزا تهیه میشود. ترکیب این روغن با روغن کنجد یکی از بهترین روغن های موجود برای مصارف خوراکی میباشد. روغن کنجد و کانولا، ترکیبی با نسبت ۷۰ درصد  از روغن کانولا و ۳۰ درصد از روغن کنجد است.
این ترکیب سرشار از اسید های چرب مفید مثل امگا۳، امگا۶ و امگا۹ و آنتی اکسیدان هاست. استفاده از روغن کنجد و کانولا در رژیم غذایی به بهبود کلسترول و فشار خون کمک کرده و سلامت و شادابی را برای شما به ارمغان می‌آورد.

کاربرد انواع روغن کنجد

علاوه بر کاربرد گسترده ی انواع روغن کنجد در مصارف خوراکی این روغن کار برد های مختلفی در زمینه های صنعتی و دارویی دارد.
برای مثال از این روغن برای در ساخت محصولات آرایشی استفاده میشود. همچنین آن را به عنوان حلال دارو ها استفاده میکنند  و در برخی حشره کش ها هم کاربرد دارد.

انواع روغن کنجد خواص دارویی دارند

از آنجا که روغن کنجد سرشار از آنتی اکسییدان ها، اسید های چرب ضروری مثل امگا ۳ و ویتامین هاست، برای سلامتی بدن، پوست و مو بسیار مفید است.
این روغن از انواع سرطان ها جلوگیری میکند، مشکلات پوستی نظیر جوش و آکنه را از بین میبرد، از ابتلا به دیابت  پیشگیری میکند، به درمان بیماری های چشم کمک میکند، از مشکلات پیری مثل الزایمر جلو گیری می‌کند و..‌
در نظر داشته باشید، صرف نظر از این که از کدام نوع روغن کنجد استفاده میکنید، قبل از مصرف حتما درباره ی این که به آن حساسیت نداشته باشید اطمینان حاصل کنید. واکنش های حساسیتی میتواند به انواع روغن طبیعی از جمله روغن کنجد وجود داشته باشد.

عوارض انواع روغن کنجد

مصرف بیش از حد این روغن گاها ممکن است باعث ایجاد اسهال، سرطان روده، عفونت آپاندیس ، ریزش مو و… شود.
همچنین بهتر است زنان باردار در مصرف این روغن احتیاط کنند چرا که حتی میتواند خطر سقط جنین را به همراه داشته باشد.
همچنین دقت کنید که اگر دارو های ضد انعقاد خون مثل آسپرین مصرف میکنید، روغن کنجد میتواند موجب رقیق شدن بیش از حد خون شود. پس در مورد تداخل هایی که ممکن است با دارو هایتان داشته باشد تحقیق کنید و یا با پزشکتان مشورت کنید.
شما ممکن است به این روغن مثل تمام مواد طبیعی، واکنش های آلرژیک نشان دهید.

سخن آخر

در این مقاله درباره ی انواع روغن کنجد و کار برد های آن ها صحبت کردیم. شما میتوانید از هر یک از انواع روغن کنجد بسته به سلیقه ی شخصی و کاربردشان استفاده کنید. فراموش نکنید مثل هر خوراکی دیگری، زیاده روی در مصرف روغن کنجد میتواند مشکل آفرین باشد. پس در مصرف آن تعادل را حفظ کنید. تجربه ی شما از مصرف روغن کنجد چه بوده است؟ با ما به اشتراک بگذارید.